Դեղային ազգային քաղաքականու- թյան հիմնական սկզբունքներից մեկը դեղերի ֆիզիկական և տնտե- սական մատչելիության ապահո- վումն է: 

Ներկայում, չնայած դեղագործական շուկայում դեղերի լայն տեսականու առկայությանը, նույնիսկ զարգացած երկրները հաճախ ի վիճակի չեն բնակչությանն ապահովել բոլոր անհրաժեշտ դեղերով: Ուստի աշխարհի շատ երկրներում արդյունավետ բուժօգնություն ապահովելու նպատակով կյանքի է կոչվել սահմանափակ թվով` հիմնական դեղերի գաղափարախոսությունը: 

Հիմնական են այն դեղերը, որոնք առողջության պահպանման գործում բավարարում են բնակչության մեծամասնության պահանջները և ցանկացած դեպքում պետք է առկա լինեն բավարար քանակով, համապատասխան դեղաձևերով ու դեղաչափերով: Դեռևս 1977թ.-ին ԱՀԿ-ը, ընդլայնելով դեղագործական ոլորտում իր գործունեությունը, այն կենտրոնացրեց հիմնական դեղերի հայեցակարգի վրա` ստեղծելով հիմնական դեղերի առաջին մոդելային ցանկը, իսկ այսօր արդեն այս գաղափարախոսությունը լայնորեն տարածվել է աշխարհի բազմաթիվ երկրներում (շուրջ 160): 

Հիմնական դեղերի ազգային ցանկը մշակվում է ԱՀԿ-ի երաշխավորությունների և հիմնական դեղերի մոդելային ցանկի հիման վրա: Ազգային ցանկերի ստեղծմանն իրենց մասնակցությունն են ցուցաբերում երկրների առաջատար մասնագետները: 

Հիմնական դեղերի ցանկը կազմելիս հաշվի են առնվում` 

  • դեղերի արդյունավետությունը և անվտանգությունը, 
  • դեղերի մատչելիությունը` ծախսարդյունավետությունը, 
  • հանրապետությունում հիվանդացության և մահացության ցուցանիշը, 
  • առավել տարածված հիվանդությունների կառուցվածքը, 
  • տնտեսական, ժառանգական և ժողովրդագրական տվյալները, 
  • առողջապահական կազմակերպությունների կառուցվածքը, 
  • առողջապահության համակարգի մասնագետների պատրաստվածության մակարդակն ու փորձը: 

Ցանկում դեղերը նշվում են միջազգային (ջեներիկ) անվանումներով: 

Հիմնական դեղերի մեծամասնությունը պարունակում է միայն մեկ ակտիվ նյութ, այսինքն` դրանք միաբաղադրատարր դեղեր են: Բազմաբաղադրատարր դեղերը թույլատրելի են միայն այն դեպքերում, երբ կոնկրետ համակցված դեղը բուժական արդյունավետության և անվտանգության ցուցանիշով հավաստիորեն գերազանցում է միաբաղադրատարր դեղին: 

Հիմնական դեղերի հայեցակարգը ամենևին չի բացառում այլ դեղերի կիրառման հնարավորությունը, պարզապես մասնագետների և կառավարության ուշադրությունը սևեռում է հատկապես այդ դեղերի վրա` պետական ֆինանսական միջոցներն ուղղորդելով բնակչությանն այդ դեղերով ապահովելու կողմը: 

Հիմնական դեղերի ցանկը կիրառվում է հետևյալ գործընթացներում. 

1. բուժման օպտիմալ սխեմաների մշակում: ՀԴՑ-ը և բուժման օպտիմալ սխեմաները սերտ փոխկապված են: Շատ երկրներում բուժման օպտիմալ սխեմաներն են հիմնական դեղերի ցանկի ձևավորման հիմքը, 

2. պետության կողմից բնակչությանն անվճար տրվող դեղերի գնում: Դեղերի կենտրոնացված գնումները, որոնք տեղի են ունենում մրցութային կարգով (տենդերներ), հիմնականում կատարվում են հիմնական դեղերի ցանկի շրջանակներում, 

3. մարդասիրական օգնության կառավարում: Մարդասիրական օգնության ճանապարհով դեղերի ստացման համար պատվերներ կազմելիս հիմք է ընդունվում հիմնական դեղերի ցանկը, 

4. պետության կողմից փոխհատուցվող դեղերի ցանկի ստեղծում: Ամբուլատորային պայմաններում անվճար կամ զեղչով բուժումը իրականացվում է հատկապես այդ ցանկի շրջանակներում: 

 

Հիմնական դեղերի գաղափարախոսության արմատավորման կարևորագույն լծակներից մեկն է «Ազգային դեղամատյանը», որն իր մեջ ամփոփում է հիմնական դեղերի ցանկում ընդգրկված բոլոր դեղերի դեղաբանական, բուժական համառոտ բնութագիրը: 

ՀՀ «Դեղերի մասին» օրենքի պահանջների համաձայն երկիրը պետք է մշտապես ապահովված լինի հիմնական ցանկի դեղերով: Ուստի հիմնական դեղերի գրանցումն առաջնային է: 

Հիմնական դեղերի հայեցակարգի ներդրումը էապես կնպաստի հանրապետությունում բուժման որակի բարձրացմանը և առողջապահության համար առանձնացված բյուջետային միջոցների արդյունավետ օգտագործմանը: 

Հայաստանում հիմնական դեղերի առաջին ցանկը հաստատվել է 1994թ.-ին: Այն պարբերաբար վերանայվում է: 

 

  1. Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2021թ. հուլիսի. 28-ի թիվ 56-Ն հրաման հհիմնական դեղերի ցանկը սահմանելու և Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2018 թվականի մարտի 17-ի n 07-ն հրամանն ուժը կորցրած ճանաչելու մասին

  2. Հայաստանի Հանրապետությունում Հիմնական Դեղերի ընտրության չափանիշների կանոնակարգը հաստատելու մասին Հայաստանի Հանրապետության առողջապահության նախարարի 2017 թվականի սեպտեմբերի 28-ի N1178-Ն որոշումը

  3. Հիմնական դեղերի ցանկ (Թարմացվել 23.11.2021թ.)